Autor:
Współtwórca:
Hawrysz, Magdalena - red. nauk. ; Uździcka, Marzanna - red. nauk.
Tytuł:
Tytuł publikacji grupowej:
Temat i słowa kluczowe:
dialekt śląski ; leksyka ; nazwy skrzypu "Equisetum" ; Silesian dialect ; lexis ; names of skrzyp "Equisetum"
Streszczenie:
Na Śląsku, podobnie jak w innych regionach Polski, odnotowujemy sporą liczbę nazw nazywających skrzyp "Equisetum". Według danych "Atlasu językowego Śląska" A. Zaręby nazwy "skrzypu" układają się w dość przejrzyste strefy geograficzne. Na północ od izoleksy Chocianowice (pow. kluczborski) i Stare Budkowice (pow. opolski) występują warianty leksemu "kostka". Na Śląsku środkowym, po Chełm Śląski (pow. tyski), Bełk (pow. rybnicki), Rogów (pow. wodzisławski) spotykamy "przęckę". Zaś poniżej tej linii, na Śląsku południowym, mamy strefę mieszaną z wariantami nazw "kocur", "chwost" i "kocycoł". ; Opis materiałów zgromadzonych w kartotece "Słownika gwar śląskich" uzupełnia ten obraz. Analiza pokazuje powiązania północnego Śląska z gwarami wielkopolskimi ("kostka"), zaś Śląska środkowego z gwarami małopolskimi ("przęcka"). Mniej przejrzysta historycznie jest sytuacja na południowym Śląsku, gdzie leksemy "chwost", "kocur", "kocycoł" najprawdopodobniej wyparły pierwotną "przęckę", oddzielając środkowy Śląsk i Małopolskę od zasięgu południowosłowiańskich wariantów "przęślicy". ; Z historycznego punktu widzenia interesująca jest obecność na Śląsku nazw z podstawą "chrząstka" i "kudły". Ta ostatnia grupa, tj. "kudława", "kudłacka", "kudłocha", może być uważana za śląską innowację. Na odrębną uwagę zasługują leksemy izolowane, jak "kądzioł", "kaczyniec", "sośniczka". Leksemem ekspansywnym jest z pewnością ogólnopolski "skrzyp".
Abstract:
In Silesia, as well as in other Polish regions, there is a considerable number of names for skrzyp "Equisetum". According to the "Atlas językowy Śląska" [Liguistic Atlas of Silesia] by A. Zaręba, the names for skrzyp build quite clear geographical zones. To the north of the isolexis of Chocianowice (Kluczbork district) and Stare Budkowice (Opole district) appear variants of the lexeme "kostka". In the central Silesia to Chełm Śląski (Tychy district), Bełk (Rybnik district), Rogów (Wodzisław district) occurs "przęcka". However, below the line in the southern Silesia, a mixed zone with variants of the names "kocur", "chwost" and "kocycoł" exists. ; The description of the materials gathered in the card index of the "Dictionary of Silesian Dialects" completes the picture. The analysis depicts the connections of the northern Silesia with the dialects of Greater Poland ("kostka"), as well as the central Silesia with the dialects of Lesser Poland ("przęcka"). A less historically clear situation is in southern Silesia, where the lexemes "chwost", "kocur", "kocycoł" most likely displaced the original "przęcka", separating the central Silesia and Lesser Poland from the range of the South Slavic variants of "przęślica". ; From the historical point of view, the presence of names with the basis "chrząstka" and "kudły" in Silesia is interesting. The last group, i.e. "kudława", "kudławka", "kudłocha", may be considered as a Silesian innovation. The isolated lexemes like "kądzioł", "maczyniec", "sośniczka" deserve special attention. The expansive lexeme is certainly the nationwide "skrzyp".
Wydawca:
Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego
Data wydania:
Typ zasobu:
Format:
Strony:
Źródło:
Zielonogórskie Seminaria Językoznawcze 2017